gallice    1    app. 1
1 Graeciae ciuitates, dum imperare singulae cupiunt, imperium omnes perdiderunt, 2 quippe in mutuum exitium sine modo ruentes, omnibus perire quod singulae amitterent, non nisi oppressae senserunt. 3 Siquidem Philippus, rex Macedoniae, uelut e specula quadam libertati omnium insidiatus, dum contentiones ciuitatum alit auxilium inferioribus ferendo, uictos pariter uictoresque subire regiam seruitutem coegit. 4 Causa et origo huius mali Thebani fuere, qui cum rerum potirentur, secundam fortunam inbecillo animo ferentes uictos armis Lacedaemonios et Phocenses, quasi parua supplicia caedibus et rapinis luissent, apud commune Graeciae concilium superbe accusauerunt. 5 Lacedaemoniis crimini datum quod arcem Thebanam indutiarum tempore occupassent, Phocensibus, quod Boeotiam depopulati essent : 6 prorsus quasi post arma et bellum locum legibus reliquissent. 7 Cum iudicium arbitrio uictorum exerceretur, tanta pecunia damnantur, quanta exsolui non posset. 8 Igitur Phocenses cum agris, liberis coniugibusque priuarentur, desperatis rebus Philomelo quodam duce ueluti deo irascentes templum Apollinis Delphis occupauere. 9 Inde auro et pecunia diuites conducto mercennario milite bellum Thebanis intulerunt. 10 Factum Phocensium, tametsi omnes execrarentur propter sacrilegium, plus tamen inuidiae Thebanis, a quibus ad hanc necessitatem conpulsi fuerant, quam ipsis intulit. 11 Itaque auxilia his et ab Atheniensibus et a Lacedaemoniis missa. 12 Prima igitur congressione Philomelus Thebanos castris exuit. 13 Sequenti proelio primus inter confertissimos dimicans cecidit et sacrilegii poenas impio sanguine luit. 14 In huius locum dux Onomarchus creatur.

gallice    2    app. 2
1 Aduersus quem Thebani Thessalique non ex ciuibus suis, ne uictoris potentiam ferre non possent, sed Philippum, Macedoniae regem, ducem eligunt 2 et externae dominationi, quam in suis timuerunt, sponte succedunt. 3 Igitur Philippus, quasi sacrilegii, non Thebanorum ultor esset, omnes milites coronas laureas sumere iubet, atque ita ueluti deo duce in proelium pergit. 4 Phocenses insignibus dei conspectis conscientia delictorum territi abiectis armis fugam capessunt, poenasque uiolatae religionis sanguine et caedibus suis pendunt. 5 Incredibile quantum ea res apud omnes nationes Philippo gloriae dedit ; 6 illum uindicem sacrilegii, illum ultorem religionum, quod orbis uiribus expiari debuisse solum qui piacula exigeret extitisse. 7 Dignum itaque qui a diis proximus habeatur, per quem deorum maiestas uindicata sit. 8 Sed Athenienses audito belli euentu, ne in Graeciam Philippus transiret, angustias Thermopylarum pari ratione sicuti antea aduenientibus Persis occupauere, sed nequaquam simili aut uirtute aut causa : siquidem tunc pro libertate Graeciae, nunc pro sacrilegio publico, tunc a rapina hostium templa uindicaturi, nunc aduersus uindices templorum raptores defensuri ; 10 aguntque propugnatores sceleris cuius turpe erat alios uindices fuisse, 11 inmemores prorsus quod in dubiis rebus suis illo deo etiam consiliorum auctore usi fuerant, quod illo duce tot bella uictores inierant, tot urbes auspicato condiderant, tantum imperium terra marique quaesierant, quod nihil sine maiestate numinis eius aut priuatae umquam aut publicae rei gesserant. 12 Tantum facinus admisisse ingenia omni doctrina exculta, pulcherrimis legibus institutisque formata, ut quid posthac suscenseri iure barbaris possit non haberent.

gallice    3    app. 3
1 Sed nec Philippus melioris fidei aduersus socios fuit. 2 Quippe ueluti timens, ne ab hostibus sacrilegii scelere uinceretur, ciuitates, quarum paulo ante dux fuerat, quae sub auspiciis eius militauerant, quae gratulatae illi sibique uictoriam fuerant, hostiliter occupatas diripuit ; 3 coniuges liberosque omnium sub corona uendidit ; 4 non deorum inmortalium templis, non aedibus sacris, non diis penatibus publicis priuatisque, ad quos paulo ante ingressus hospitaliter fuerat, pepercit : 5 prorsus ut non tam sacrilegii ultor extitisse quam sacrilegiorum licentiam quaesisse uideretur. 6 Inde ueluti rebus egregie gestis in Chalcidiam traicit, ubi bello pari perfidia gesto captisque per dolum et occisis finitimis regibus uniuersam prouinciam imperio Macedoniae adiungit. 7 Deinde ad abolendam inuidiae famam, qua insignis praeter ceteros tunc temporis habebatur, per regna mittit et opulentissimas ciuitates, 8 qui opinionem sererent regem Philippum magna pecunia locare et muros per ciuitates et fana ac templa facienda, et ut per praecones susceptores sollicitarent. 9 Qui cum in Macedoniam uenissent, uariis dilationibus frustrati, uim regiae maiestatis timentes taciti proficiscebantur. 10 Post haec Olynthios adgreditur ; receperant enim per misericordiam post caedem unius duos fratres eius, quos Philippus ex nouerca genitos ueluti participes regni interficere gestiebat. 11 Ob hanc igitur causam urbem antiquam et nobilem exscindit et fratres olim destinato supplicio tradit praedaque ingenti pariter et parricidii uoto fruitur. 12 Inde, quasi omnia quae agitasset animo ei licerent, auraria in Thessalia, argenti metalla in Thracia occupat, 13 et ne quod ius uel fas inuiolatum praetermitteret, piraticam quoque exercere instituit. 14 His ita gestis forte euenit, ut eum fratres duo, reges Thraciae, non contemplatione iustitiae eius, sed inuicem metuentes, ne alterius uiribus accederet, disceptationum suarum iudicem eligerent. 15 Sed Philippus more ingenii sui ad iudicium ueluti ad bellum inopinantibus fratribus instructo exercitu superuenit regnoque utrumque non iudicis more, sed fraude latronis ac scelere spoliauit.

gallice    4    app. 4
1 Dum haec aguntur, legati Atheniensium petentes pacem ad eum uenerunt. 2 Quibus auditis et ipse legatos Athenas cum pacis condicionibus misit ; ibique ex commodo utrorumque pax facta. 3 Ex ceteris quoque Graeciae ciuitatibus non pacis amore, sed belli metu legationes uenere ; 4 siquidem crudescente ira Thessali Boeotiique orant ut professum aduersum Phocenses ducem Graeciae exhibeat ; 5 tanto odio Phocensium ardentes, ut obliti cladium suarum perire ipsi quam non perdere eos praeoptarent, expertamque Philippi crudelitatem pati quam parcere hostibus suis mallent. 6 Contra Phocensium legati adhibitis Lacedaemoniis et Atheniensibus bellum deprecabantur, cuius ab eo dilationem ter iam emerant. 7 Foedum prorsus miserandumque spectaculum, Graeciam etiamnunc et uiribus et dignitate orbis terrarum principem, regum certe gentiumque semper uictricem et multarum adhuc urbium dominam alienis excubare sedibus aut rogantem bellum aut deprecantem ; 8 in alterius ope spem omnem posuisse orbis terrarum uindices, eo usque discordia sua ciuilibusque bellis redactos, ut adulentur ultro sordidam paulo ante clientelae suae partem, 9 et haec potissimum facere Thebanos Lacedaemomosque, antea inter se imperii, nunc Graeciae imperantis aemulos. 10 Philippus inter haec uenditatione gloriae suae tantarum urbium fastidium agitat atque utros potius dignetur aestimat. 11 Secreto igitur auditis utrisque legationibus his ueniam belli pollicetur, iure iurando adactis responsum nemini prodituros ; illis contra uenturum se auxiliumque laturum ; utrosque uetat parare bellum aut metuere. 12 Sic uariato responso securis omnibus Thermopylarum angustias occupat.

gallice    5    app. 5
1 Tunc primum Phocenses captos se fraude Philippi animaduertentes trepidi ad arma confugiunt. 2 Sed neque spatium erat instruendi belli nec tempus ad contrahenda auxilia, et Philippus excidium minabatur ni fieret deditio. 3 Victi igitur necessitate pacta salute se dederunt. 4 Sed pactio eius fidei fuit, cuius antea fuerat deprecati belli promissio. 5 Igitur caeduntur passim rapiunturque ; non liberi parentibus, non coniuges maritis, non deorum simulacra templis suis relinquuntur. 6 Vnum tantum miseris solacium fuit quod, cum Philippus portione praedae socios fraudasset, nihil rerum suarum apud inimicos uiderunt. 7 Reuersus in regnum, ut pecora pastores nunc in hibernos, nunc in aestiuos saltus traiciunt, sic ille populos et urbes, ut illi uel replenda uel derelinquenda quaeque loca uidebantur, ad libidinem suam transfert. 8 Miseranda ubique facies et excidio similis erat. 9 Non quidem pauor ille hostilis nec discursus per urbem militum erat, non tumultus armorum, non bonorum atque hominum rapina, sed tacitus maeror et luctus, 10 uerentibus ne ipsae lacrimae pro contumacia haberentur. 11 Crescit dissimulatione ipsa dolor, hoc altius demissus quo minus profiteri licet. 12 Nunc sepulcra maiorum, nunc ueteres penates, nunc tecta in quibus geniti erant quibusque genuerant, considerabant, 13 miserantes nunc uicem suam, quod in eam diem uixissent, nunc filiorum, quod non post eam diem nati essent.

gallice    6    app. 6
1 Alios populos in finibus ipsis hostibus opponit ; alios in extremis regni terminis statuit ; quosdam bello captos in supplementis urbium diuidit. 2 Atque ita ex multis gentibus nationibusque unum regnum populumque constituit. 3 Conpositis ordinatisque Macedoniae rebus, Dardanos ceterosque finitimos fraude captes expugnat. 4 Sed nec a proximis manus abstinet ; siquidem Arrybam, regem Epiri, uxori suae Olympiadi artissima cognatione iunctum, pellere regno statuit 5 atque Alexandrum, priuignum eius, uxoris Olympiadis fratrem, puerum honestae pulchritudinis, in Macedoniam nomine sororis arcessit, 6 omnique studio sollicitatum in spem regni simulato amore ad stupri consuetudinem perpulit, maiora in eo obsequia habiturus siue conscientiae pudore siue regni beneficio. 7 Cum igitur ad XX annos peruenis-set, ereptum Arrybae regnum puero admodum tradit, scelestus in utroque, 8 nam nec in eo ius cognationis seruauit, cui ademit regnum, et eum, cui dedit, inpudicum fecit ante quam regem.

____________

M YO S C def.

      1
1,3 uelut E D Gal. See. : uelut tp E ueluti FL ueluti E Rue. || subire tp D Gal. See. : ob i sub Rue.

      2
2 in tpi : A D.
6 debuisset i D Rue. : -it tp Gal. See.
7 qui a AVQ p i See. : quia GX qui ZD Rue. Gal.
10 aguntque tp D : -t i.
12 suscenseri tpi : -re D || possit - haberent p See. : possit - haberet t posset i possint - haberent D posset - haberetur Rue. possent - haberent Gal.

      3
6 chalcidiam Bongars : cappadociam W Rue. Gal. et post uerbum sign. thraciam See.
7 inuidiae famam tpi See. : inopiae famem D inuidiae famam Rue. perfidiae famam Gal.
8 et ut tpi Gal. See. : ut D et [ut] Rue.
11 ob hanc - 4,12 thermopylarum def. i.

      4
2 ex om. D.
3 belli metu tp : timore b. D.
4 boeotiique GVQ p : -tique A mendatia D || aduersum p D : -us t Gal. See. se -um Rue.
8 eo usque D Rue. Gal. : eoque t See. eosque p.
9 graeciae W Gal. : gratiae Rue. Gal.
12 ab angustias rursus inc. i.

      5
3 dederunt t D : dedunt pi Rue. dediderunt See.

      6
1 extremis regni terminis pi edd. : e. t e. r. D.
3 macedoniae G pi D Rue. See. : -ia AV¹ Q¹ in -ia V² Q² Gal.
6 in spem i D Rue. : spe tp Gal. See.