De imagine Tetrici

Textus:

Walahfrid Strabo's Visio Wettini:

text, translation, and commentary

ed. Daniel A. Traill,

Bern/Frankfurt a.M. 1974

_______________________________________________________________________

VERSUS IN AQUISGRANI PALATIO

EDITI ANNO HLUDOWICI IMPERATORIS XVI.

DE IMAGINE TETRICI.

St. Gallen, Stiftsbibliothek, 869

STRABUS.

Cur non, dulce decus, quoniam se contulit hora,

Et ver floriferis laetum se subrigit austris,

Magnus et ardentem gradibus legit aethera Phoebus,

Iam spatiis crevere dies, dulcescit et umbra,

5

In flores partusque novos et gaudia fructus

Herba recens, arbos datur et genus omne animantum,

Quod mare, quod silvas, quod rura, quod aera tranat,

Quaerere me pateris, te respondere petitis?

Discere namque mihi votum, tibi dicere promptum.

SCINTILLA.

10

Nec te, credo, latet, veteres quo more poetae

Digna diis terrisque canebant carmina magnis.

Aut etenim abrupti montis iuga sola sequentes,

Aut specubus, fossis aut saltus valle remoti

Omnigenam pharetrata echonem voce ciebant,

15

Hirta suis hederis circum bene tempora cincti.

Triste nemus testesque ferae timidaeque volucres,

Mens secura, procul furibundae crapula curae.

At nos pro silvis, hederis, echone, coturno

Immanes omni ferimus de parte tumultus,

20

Et vix ipsa luto subducit pupula sese

Stercoribusque novissima, pro pudor, omnis inhorret.

Hinc detractorum, sonat illinc clamor egentum

Nudaque stercoribus sordescunt crura nigellis.

Has umquam Musae si dilexere nitellas,

25

Stercora, clamores, caenosa fluenta, tumultus,

Respondere tibi nequaquam differo, sed si

Pauca loquar, quia deest locus, argue lenius, oro.

STRABUS.

Primum nosse velim, iuxta quam saepe viamus,

Cur sit imago suis sic effigiata figuris.

SCINTILLA.

30

Tetricus, Italicis quondam regnator in oris,

Multis ex opibus tantum sibi servat avarus,

At secum infelix piceo spatiatur Averno,

Cui nihil in mundo, nisi vix fama arida restat.

Quamquam thermarum vulgus vada praeparet olli,

35

Hoc sine nec causa, nam omni maledicitur ore,

Blasphemumque dei ipsius sententia mundi

Ignibus aeternis magnaeque addicit abysso.

Quam statuam vivo artifices si forte dederunt,

Credito, blanditos insano hac arte leoni,

40

Aut etiam, quod credo magis, miser ipse iubebat

Haec simulacra dari, quod saepe superbia dictat.

Infelix nam nullus erit, nisi desinit ipse

Scire quod est, audens sese quod credere non est.

Curribus atque in equis noris si stare superbos,

45

Non quod sedit equo, tecum miraberis umquam.

STRABUS.

Cernimus aerias simul adventare columbas,

Terque die exorta, media et vergente venire:

Talia non vanis addam spectacula rebus.

SCINTILLA.

Nonne vides humiles saevos quasi amare tyrannos?

50

Non ex corde tamen, sed enim pro temporia huius

Pace, petunt pastum, non nidificando quiescunt.

STRABUS.

Cur dextra de parte nolam gestare videtur?

Nudus ob hoc solum, puto, ut atra pelle fruatur.

SCINTILLA.

Etsi non caneret, nequaquam pelle careret,

55

Quam semel induerat, sed erit quod dicere possis:

Flagitiosorum certe praeconia summis

Laudibus accelebrant omnis virtutis egentes;

Verius ut dicam: dat nudo opprobria nudus.

STRABUS.

Si quid in his aliud, nobia edicito, nosti.

SCINTILLA.

60

Fulget avaritia exornatis aurea membris,

Spicula fert, quae saepe latus pulsare pigrescens

Sufficiant solitisque accendant corda rapinis.

Aurea quod regnat stipata satellite nigro,

Non aliud portendit enim, quam quod, mala quantum

65

Luxuries quosdam sensu distendit avaro,

Tantum pauperies alios devastat adurens.

Quam subterlabuntur aquae, quia, teste poeta,

Semper avarus eget; quod desunt frena, notabis,

Quodque super lapides plumbumque et inane metallum

70

Currit equo, signat se pectore belua duro,

Corde pigro sensuque cavo regnare superbiam.

O pestis sine fine nocens, non sufficit omnem

Pervolitasse orbem bellis et caede potentum,

Quin etiam faciem praeclara palatia contra

75

Christicolasque greges videas posuisae nefandam.

Ante pedes ternos parentibus undique nervis

Ille tuus sonipes vacuum super aera nando

Tollet et albentes monstrabitur inter olores,

Quam pia corda tuis macules, vis pessima, telis.

80

Iam tamen ipsa pedem vanis conatibus unum

Optima nequicquam contra consulta levasti,

Nam quotiens procerum tibimet coniungere quemquam

Es conata, tibi totiens aut obvia mortis

Ex insperato venere repagula nigrae,

85

Aut cautela patrum, quos arx sanctissima semper

Substituit, pestem monitis compescuit atris.

Deficiet quorum sceptrum de semine numquam,

Donec in ignivoma veniet rex nube coruscans.

STRABUS.

Dignum est, ut video, praemissis tristibus ergo

90

Debita principibus laudum persolvere vota.

SCINTILLA.

Novi equidem, sed felici numquam offuit ulli

Adversis firmare animum, neque contigit ullum

Ante bonum nori esse malum: sic numina nerunt.

Aurea, quae prisci dixerunt saecula vates,

95

Tempore, magne, tuo, Caesar, venisse videmus.

Tu pietate; reples quicquid minus esse putasti;

Thesauris alii, meritis tu comptior esto,

Tu bonitate places, aliique tyrannide gaudent.

Solus ad omnigenas transis, rex magne, triumphos:

100

Quem te namque vocem, nisi magnum in plebe Moysen,

Qui populos tenebris per lumen ducis ademptis,

Qui morum nova templa struis, qui munera Christi,

Quae conlata tibi, cunctis communia praestas.

Ille umbram, tu corpus habes, heremo ille remota

105

Arte tabernaclum et serpentes finxit aenos,

De silice hausit aquam, sumens de manna pruinis:

Tu vero in populis paradysi ad amoena vocatis

Templa regis fundata sacris, rex magne, lapillis.

Quorum pensa pater quondam tibi magnus adauxit;

110

Aurea cui ludunt summis simulacra columnis,

Cuius ad ingenium non confero dogma Platonis.

Lacte fluis et melle simul petraeque sequentis

Largiris latices undis Pharaone necato.

Laudibus altithronum celebras per saecula patrem,

115

Digna loco cui semper erunt spectacula amoeno.

Hinc magnum Salomonis opus, hinc templa supremis

Structuris aequanda micant, specularia subter

Dant insigne nemus viridique volantia prato

Murmura rivorum; ludunt pecudesque feraeque,

120

Uri cum cervis, timidis cum caprea dammis.

Si quoque deinde velis, saltabunt rite leones,

Ursus, aper, panthera, lupus, linces, elephanti,

Rinoceros, tigres venient, domitique dracones,

Sortiti commune boumque oviumque virectum.

Omnia pacatis animalia litibus assunt,

Aeriae summo quercus de vertice laetis

Conmodulantur aves rostris et suave susurrant.

Ast alia de parte nitens fulgore corusco

Auratus discurrit eques, comitante pedestri

130

Agmine, tintinnum quidam, quidam organa pulsant.

Dulce melos tantum vanas deludere mentes

Coepit, ut una suis decedens sensibus ipsam

Femina perdiderit vocum dulcedine vitam.

Cedant magna tui, super est, figmenta colossi,

135

Roma: velit Caesar magnus, migrabit ad arces

Francorum, quodcumque miser conflaverit orbis.

En quîs praecipue iactabat Graecia sese,

Organa rex magnus non inter maxima ponit.

Quae tamen inceptos servent si intacta canores,

140

Deses erit, qui saepe suo quatit aera plectro.

Ante tamen spreta iactabit pelle lacernam

Et ferri rapta bachatus mole sonoros

Comminuet truncos et iniquas voce cicutas,

Nec frustra, quia nulla suo pro carmine dona

145

Emeruit, saltim ut fulvi pars extima nigros

Auri conlatis meritis depingeret artus.

Interea magnis crepitant tabulata catervis,

Quae clarum sequitur pulcherrima turba Moysen.

Obstupui, fateor, gemmis auroque decorum

150

Et vidi et mecum volvens tum singula, volvi,

An Salomona pium an magnum Davida viderem,

Herodem non esse sciens, nec talis honoris

Participem faciat caeli rex optimus illum.

Percepi tandem, postquam rigor ossa reliquit,

155

Ora sacri cornuta patris splendore corusco;

Hunc cui fulgorem divi consortia verbi

Ediderant, qui in terrigenis mitiasimus extat.

                (De Hlothario imperatore)

At latere e dextro sancti spes optima regni

Procedit Iosuae praesagi nominis heres,

160

Cui nil defuerit morum, virtutis, honoris,

Qui si sospes erit, postquam te regna polorum

Sustulerint visoque dei laetabere vultu,

Principe sub Christo terris caeloque canetur

Perficietque bonus primordia talia finis.

                (De Hludowico rege)

165

Inde tuos, Ionathas, laeti, dulcissime, vultus

Contemplamur, adest tibimet par gratia pacis,

Par morum probitas, semper victoria compar.

Digna equidem referes nomen virtute paternum;

Quamquam cura minor, tamen est tibi gloria oonsors;

170

Nec doleas, quod gaza negat, concordia praestat.

                (De Pippino rege)

Tertia gemma suos umquam non perdat honores,

De cuius meritis, quod non mihi visus inussit,

Haurio florigena laetae dulcedine famae.

                (De Iudith imperatrice et Karolo Augustorum filio)

Occurrit trepidae pelagi vastissima prorae

175

Inluvies, via quam suadet modo coepta secandam,

Sed moles absterret aquae atque volubilis obex.

Vidi equidem, cum pulchra Rachel solamen avorum

Beniamin dextro produceret ordine, cuius

Larga salus sanctam refovet per saecla senectam,

180

Quem pars quinta super, quam laetus percipit alter,

Credo, manet, namque ipse suo splendebit honore,

Ipse tribumque genuaque pia virtute creabit,

In quo mater ovans, quamvis quid passa doleret,

Gaudia totius prompsit felicia mundi.

185

Gratia, quae teneram vestit miranda iuventam,

Maturos iam format honesto in pectore sensus.

Felix progenies tali mansura nepote:

Nomine quem sequitur, factis, da Christe, sequatur,

Moribus, ingenio, vita, virtute, triumphis,

190

Pace, fide, pietate, animo, sermonibus, ausu,

Dogmate, consiliis, successu et prole fideli.

Et si perspicitis, non frustra nomine Iudith,

At Iudith virtute refert et relligione,

Assyrius cui praedo caput summisit acerbum:

195

Illa gulam mortis fidei mucrone trucidans

Libertatis opem salvatis civibus auget.

Tympana raucisona pulsavit pelle Maria,

Organa dulcisono percurrit pectine Iudith.

O si Sapho loquax vel nos inviseret Holda,

200

Ludere iam pedibus vel ferre futura valeres.

Quicquid enim tibimet sexus subtraxit egestas,

Reddidit ingeniis culta atque exercita vita.

In qua multa simul nobis miranda videmus:

Semine stat locuples, apparet dogmate dives,

205

Est ratione potens, est cum pietate pudica,

Dulcis amore, valens animo, sermone faceta:

Laeta cubans, sit laeta sedens, sit laeta resurgens,

Laeteturque poli felix in sede locata.

                (De Hildwino archicappellano)

Protinus in magno magnus procedit Aaron

210

Ordine mirifico, vestis redimitus honore.

Punica tintinnis respondent mala sonoris:

Mala fidem, tintinna sonant documenta salutis,

Quis utrisque pius vario pater ordine fulget

Et divina sacro celebrat celer orgia cultu.

215

Ante tibi contingit aquis, Thetis uda, carere,

Idola quam tantus coquat execranda sacerdos,

Idola, quae plebem stravere securibus almam;

Idola avarus habet, tu dicis, apostole Christi.

I decus, i mundi, melioribus utere fatis,

220

Vive deo felix, felici fine potire.

                (De Einharto magno)

Nec minor est magni reverentia patris habenda

Beseleel, fabre primum qui percipit omne

Artificum praecautus opus: sic denique summus

Ipse legens infirma deus, sic fortia temnit.

225

Magnorum quis enim maiora receperat umquam,

Quam radiare brevi nimium miramur homullo?

                (De Grimaldo magistro)

Quamvis subter agas regum tabularia vitam,

Non te praetereo, specubusne latebis, Homere?

Novi namque Sicana tibi spelea placere,

230

Solus ubi Musis Musarum et amore fruaris.

Saepe tamen magnis victoribus optima cudis

Carmina: tempus erit rutilo te sole calere.

Corporis at nostri si singula membra loquaces

In linguas vario rerum vertantur ab usu,

235

Argutae aut setis possint crevisse cicutae,

Omnibus impar ero magnorum promere laudes,

Ut dignum eat, procerum; melius miranda tacemus,

Quam tam magnum humili pondus sermone levemus.

Cura mihi fuerat tales cognoscere fasces

240

Rimabarque sagax tantarum munia rerum,

Dumque sitim iam pene sacro restinximus haustu -

Et sitis est ingens tam fervida cura videndi -,

Quaeritur, unde essem et missu cuiatis adessem.

Obstupui et totam pavitans rem ex ordine pando:

245

Sufficiat, vidisse semel, laudare perennis

Instat amor, divina manum clementia vestram

Omnibus in populis faciat retinere trophea

Felicemque patrum famam cum prole togata,

Et fieri in magno allectos per saecla senatu,

250

Utque timent vestros laetis in saltibus arcus

Ursus, aper, timidusque lepus, cervique fugaces,

Damma, lupus, immane boumque examen agrestum,

Sic Vulgar Sarraque cenus malus hospes Hiberis,

Brutus Britto, Danus versutus et horridus Afer

255

Subdat honorandis sua colla exterrita dextris.

Nunc tandem crevit felix res publica, cum sat

Et reges sapiunt simul et regnant sapientes.

Tetrice stulte, vale; quia te suadente canebam,

Non mirum est vitiis nostram sordere camenam,

260

Nec mihi materiem nec verba ostendere nosti:

Haec tibi si qua ferat ratio, tum, Musa, nitebis;

Hic calamum placuit, Vesper iam, figere, surgit.

Edidit haec Strabus, parvissima portio fratrum,

       Augia quos vestris insula alit precibus.

Strabonem quamquam dicendum regula clamet,

       Strabum me ipse volo dicere, Strabus ero.

Quod factor vitiavit opus, si dicere fas est,

       Hoc vitiato edam nomine, parce deus.