|
|
Tercius arma canit populosque in fata ruentes.
Vincuntur Persae. Darii preciosa supellex
Diripitur, soror et mater capiuntur et uxor
Septennisque puer. capta Sydone Tyroque,
|
| 5 | Funditus euersa magno discrimine Gaza
Vincitur, et Lybicus a paucis uisitur Hamon.
Interea Darius reparato robore rursus
Maior in arma ruit. fit seditionis origo
In castris Macedum lunae defectus, et ecce
|
| 10 | Consulti uates duro de tempore tractant.
TERCIVS LIBER
Iam fragor armorum, iam strages bellica uincit
Clangorem lituum, subtexunt astra sagittae,
Missiliumque frequens obnubilat aera nimbus.
Primus in oppositos pretenta cuspide Persas,
|
| 5 | Ocius emisso tormenti turbine saxo,
Torquet equum Macedo qua consertissima regum
Auro scuta micant, ubi plurima gemma superbis
Scintillat galeis, qua formidabile uisu
Auriuomis patulas absorbens faucibus auras
|
| 10 | Igniti Dario prefertur forma draconis.
Querentique ducem quem primo uulnere dignum
Obruat obicitur Syriae prefectus Arethas,
Cuius ab aurata uolitans ac pendulus hasta
Vendicat astra leo, galeam carbunculus urit.
|
| 15 | Primus Alexandri tremebundo traicit ictu
Chaldeus clipeum, sed fraxinus asseris artum
Formidans aditum fracto crepat arida ligno.
Gnauiter occurrens ferro Pelleus Arethae
Dissipat umbonem qua barbara bulla diescit
|
| 20 | Principis in clipeo, nec eo contenta trilicis
Loricae dissartit opus, cordisque uagatur
Per latebras animamque bibit letalis harundo.
Occidit occisus, largoque foramine manans
Purpurat arua cruor. regem clamore fatetur
|
| 25 | Altisono uicisse suum primumque tulisse
Primicias belli, faustum sibi predicat omen
Greca phalanx letoque ferunt ad sydera plausu.
Densantur cunei. Clytus et Tholomeus in armis
Conspicui tanta leuitate feruntur in hostes,
|
| 30 | In thauros quantum geminos rapit ira leones
Quos stimulat ieiuna fames, causamque furoris
Adiuuat excussae grauis obliquatio caudae.
Hic Tholomeus equo Parthum Dodonta supinat
Timpora transfixum cerebroque fluente gementem.
|
| 35 | At conto Clytus Arthofilon euertere temptat,
Inque uicem sese feriunt, clipeisque retusa
Vtraque dissiluit obtuso lancea ferro.
Quadrupedi quadrupes armoque opponitur armus,
Pectora pectoribus, orbisque retunditur orbe,
|
| 40 | Torax torace, gemit obruta casside cassis.
Nec mora poblitibus ambo cecidere remissis
Vectores vectique simul, similesque peremptis
Exanimes iacuere diu. sed corpora postquam
Conualuere, prior reparato robore rectum
|
| 45 | Inque pedes sese recipit Clytus Arthofiloque
Surgere conanti solo furialiter ictu
Demetit ense caput et terrae mandat humandum.
Preditus eloquio bello specieque sinistro
Fuderat in cornu Grecum Mazeus Yollam.
|
| 50 | Vltor adest agilis stricto mucrone Phylotas,
Et quia Mazeum sonipes submouerat, Ochum
Cominus aggreditur, cuius latus ense bipertit.
Interea multa sudantem cede Phylotam
Hyrcani cingunt equites, quorum agmina rumpunt
|
| 55 | Impiger Antigonus Cenos Cratherus et ipse
Parmenio, sine quo nichil umquam carmine dignum
Gessit Alexander, sed que prouenerit illi
Talio pro meritis magis arbitror esse silendum.
Antigoni iacet ense Phylax, Mida cuspide Ceni.
|
| 60 | Amphilocum Craterus adit, quem casside rapta
Abstrahit exanimem curru iungitque ruenti
Authomedonta suum, iam uiscera rupta trahentem.
More suo ruit in Persas dampnatus iniquo
Sydere Parmenio, cui regibus ortus Ysannes
|
| 65 | Et Dinus incutiunt hastas lateri. manet ille
Immotus stabilitque fugam pauitantis Horestis,
Qui pedes exesae tendebat in ardua rupis.
Hunc simul intuitus perfossum pectus Ysannem
Sternit equo profugumque equitem restaurat in arma,
|
| 70 | Instantemque Dinum rapto mucrone lacerto
Cornipedis planta terit inualidumque relinquit.
Hiis Agilon, hiis addit Elan Arabemque Cherippum.
Parte alia furit Eumenidus Persasque lacescit
Nunc gladio nunc missilibus. mucrone Dyaspen
|
| 75 | Deicit, Eudochii telum in pulmone cruentat,
Dissicit ossa uirum, procerum conculcat aceruos.
Nec minus in dextro dum pugnat Marte Nicanor,
Sanguine spargit agros, humectat cedibus equor.
Cui iuuenis facie diues sed ditior ortu,
|
| 80 | Quippe genus claro referens a sanguine Cyri,
Obuiat Eclimus clipeumque Nicanoris ictu
Prouocat, ut laterem tecti uaga ueris in ortu
Grando ferire solet sed respuit aeris iram
Tuta domus. uerum durato corde Nicanor
|
| 85 | Irruit in facinus miserandae cedis, eumque,
Qua candens oculis aperit lorica fenestram,
Cuspide percellit et lumine priuat utroque,
Dumque per unius aditum scelus ausa cucurrit
Fraxinus, alterius extinxit luminis usum.
|
| 90 | Stabat in aduerso discriminis agmine duri
Clara propago Nini princeps Niniuita Negusar,
Doctus in obiectos dubia seuire securi,
Doctus et a tergo iaculis incessere fata.
Nunc iaculo nunc ense furit, nunc uero bipenni
|
| 95 | Excruciat cerebrum: iaculo perfoderat Elim
Actoridem, Dorilon gladio uiduauerat armo,
Fuderat Hermogenem cesa ceruice securi.
Hunc ubi multimoda uastantem cede Pelasgos
Intuitus, stricto celer aduolat ense Phylotas,
|
| 100 | Quaque super conum lucem uomit igne pyropus,
Pertundit galeam, sed lubrica discutit ictum.
Non inpune tamen descendit mucro. sinistram,
Quam sibi forte manum frontem pretenderat ante,
Amputat. ecce parat ulcisci dextra sororem
|
| 105 | Cedibus exposita et cedis secura securim
Librat et astanti casum casura minatur,
Ereptamque sibi gemeret fortasse Phylotas
Ante dies animam, sed equo prelatus Amintas
Opposuit clipeum, quem miro traicit ictu
|
| 110 | Machina terribilis medioque umbone retenta est.
Retrahere ardenti, qua iungitur ulna lacerto,
Ense uiri instantis a pectore cesa recessit.
Excitat interdum uires dolor. ille, recisis
In bello manibus se corpus inutile cernens,
|
| 115 | Quod potuit fecit et equo se obiecit Yollae,
Tresque ruere simul. periit perfossus Yollas
Et sonipes iaculis. sed nec tibi, dure Negusar,
Missilium nimbus nec tanta ruina pepercit.
Iam latet herba madens, terramque cadauera celant,
|
| 120 | Arua natant sanie, complentur sanguine ualles.
Largus utrimque cruor, sed maior inebriat agros
Persarum strages. rarescit barbarus hostis
Tabescitque animo licet infinitus, eumque
Pauca manus Macedum non cessat cedere, quorum
|
| 125 | Defectum numeri feruens audacia supplet.
Hiis igitur iam terga fugae spondentibus instat
Fulmineus Macedo, perque inuia tela per enses
Perque globos equitum, peditum stipante corona,
Ad Darium molitur iter. sed contrahit agmen
|
| 130 | Oxathreus, Dario quo nemo propinquior ortu.
Hic dolor, hic gemitus. perit acris utrimque iuuentus,
Inuoluitque ducum mors uno turbine turbam.
Seminat in Persas leti genus omne cruentas
Excutiens Bellona manus: gemit ille recluso
|
| 135 | Gutture, transiecto iacet ille per ilia ferro.
Hunc sudis excerebrat, hunc fundit funda uel arcus.
Ille uomit saniem fractis ceruicibus. illi
Intestina cadunt, alium sibi uendicat ensis.
Hic obit, ille obiit. hic palpitat, ille quiescit.
|
| 140 | Stabat ab opposito niueis pretiosus in armis
Memphites Zoroas, quo nemo peritior astris
Mundanas prenosse uices: quo sydere frugis
Defectum patiatur ager, quis frugifer annus,
Vnde niues producat hyemps, que ueris in ortu
|
| 145 | Temperies inpregnet humum, cur ardeat estas,
Quid dedit autumpno maturis cingier uuis,
Circulus an possit quadrari, an musica formet
Caelestes modulos, uel quanta proportio rerum
Quatuor inter se nouit quis sydera septem
|
| 150 | Impetus oblique rapiat contraria mundo,
Quot distent a se gradibus, que stella nociuum
Inpediat seuire senem, quo sydere fiat
Obice propitius, Martem quis temperet ignis,
Quam sibi quisque domum querat, quod sydus in isto
|
| 155 | Regnet hemisperio. motus rimatur et horas
Colligit, euentus hominum perpendit in astris.
Parua loquor, totum claudit sub pectore caelum.
Hic ergo in stellis mortem sibi fata minari
Contemplatus erat, sed enim quia uertere fati
|
| 160 | Non poterat seriem, penetrare audebat ad ipsum
Rectorem Macedum, toto conamine poscens
A tanto cecidisse uiro, uitamque perosus,
Mortem parturiens in prima fronte furoris
Occurrebat ei, curruque premebat ab alto
|
| 165 | Grandine missilium pertusum principis orbem.
Nec solum iaculis sed uoce probrisque lacescit,
Atque ita: «Nectanabi non infitianda propago,
Dedecus eternum matris, cur uulnera perdis
Ignauos agitans? in me conuerte furorem
|
| 170 | Si quid adhuc uirtutis habes. me contere, cuius
Miliciam claudit septemplicis arca sophiae
Et caput astriferum sibi uendicat utraque laurus.»
Motus Alexander miseretur obire uolentis
Ac placide subicit «proch monstrum, quisquis es,» inquit
|
| 175 | «Viue precor, moriensque suum ne destrue tantis
Artibus hospicium. numquam mea dextera sudet
Vel rubeat gladius cerebro tam multa scienti.
Vtilis es mundo. quis te impulit error ad amnes
Tendere uelle Stigos, ubi nulla scientia floret?»
|
| 180 | Dixit. at ille pedes terrae se mandat, eique,
Qua se dissocians ocream lorica relinquit,
Sauciat ense femur et dedicat arua cruore.
Infremuit Macedo, Zoroaeque ut parcere posset,
Admissum procul egit equum. sic ergo remotus
|
| 185 | Continuit bilem, uerum Meleager eodem
Irruit, et Zoroae, qua cruri tibia nubit,
Cedit utrumque genu. tum cetera turba iacentem
Comminuunt in frusta uirum stellisque reponunt.
Tunc uero in Darium pondus discriminis omne
|
| 190 | Conuersum est. quid agat? uidet arua cruore suorum
Pinguia, se circa uidet exanimata iacere
Corpora tot procerum, [fugiuntque quibus super ante
Fidebat pocius,] quin uiscera fusa trahentes
Inter equos auriga iacet ceruice recisa.
|
| 195 | Dum dubitat fugiatne pedes sesene laboret
Perdere, Perdicas iaculum iaculatur. at illud
Se capiti affigit, cerebrum tamen ossa tuentur.
Excutitur curru Darius nec sustinet ultra
Ferre aciem turbamque. pedes declinat et inter
|
| 200 | Degeneres profugosque legit compendia saltus
Donec ei sonipes oblatus ab Ausone magnum
Transtulit Eufraten ac se Babilona recepit.
Hunc ubi furtiua belli mortisque ruinam
Euasisse fuga sensit Mazeus et illi
|
| 205 | Quorum uictoris animi excellentia nondum
Euelli campo Martisque furore sinebat,
Extimplo turbata malis audacia, tantos
Destituens motus, didicit seruire timori,
Inque metum conuersa fides. fugit agmine facto
|
| 210 | Turba ducum, partesque labant ubi summa mouetur,
Cumque caput nutat, turbari membra necesse est.
Ceditur a tergo populus. furit altera cedes.
Pro domino patriaque mori dum posset honeste,
Dedecoris mortisque luem fugiendo meretur.
|
| 215 | Iam satur ad loculum redit ensis, et ipse Pelasgos
Victores uictor a cede recedere cogens
Ad gazas properare iubet rapiendaque predae
Munera, que saltus iacet interclusa latebris.
It celer et partas partitur partibus equis
|
| 220 | Victor opes. onerantur equi, gemit axis auarus.
Iam satur est aurumque uomit summo tenus ore
Sacculus et nexus refugit spernitque ligari.
Fessa legendo manus non est saciata legendo,
Quin caligae patulique sinus turgere docentur.
|
| 225 | Itur in inbelles agmen muliebre cateruas.
Quarum ubi marmoreo rapuere monilia collo,
Extorti torques, et inaures perdidit auris.
Itur in amplexus nuptarum, uirginitasque
Vim patitur. coit in patulo tractatque pudenda
|
| 230 | Sanguinolenta manus. coitus pars altera labem
Contrahit incestus, uerum pars altera luget
Et uenit ad ueniam, pacientis namque reatum
Vis illata leuat, minuitque coactio culpam.
Maiestate tamen salua saluoque pudore
|
| 235 | Tota domus Darii, genitrix et regia coniunx
Et soror et natus, tanta est clementia regis,
Curribus auratis in Dorica castra uehuntur.
In matrem Darii sic temperat ut sibi matrem
Eligat, uxori det nomen habere sororis,
|
| 240 | Septennem puerum in natum sibi mitis adoptet.
Tantus enim uirtutis amor tunc temporis illi
Pectore regnabat. si perdurasset in illo
Ille tenor, non est quo denigrare ualeret
Crimine candentem tytulis infamia famam.
|
| 245 | Verum ubi regales Persarum rebus adeptis
Deliciae posuere modum suasitque licere
Illicitum et licitum genitrix opulentia luxus,
Corrupit fortuna physim, cursuque retorto
Substitit unda prior, uiciorum cautibus herens.
|
| 250 | Qui pius ergo prius erat hostibus, hostis amicis
Inpius in cedes et bella domestica demum
Conuersus, ratus illicitum nichil esse tyranno.
Preterea quis pretereat summum sibi patrem
Vsurpasse Iouem? nam se genitum Ioue credi
|
| 255 | Imperat et credit hominem transgressa potestas,
Seque hominem fastidit homo, minimumque uidetur
Esse sibi cum sit inter mortalia summus.
Mittitur interea cum Parmenione Damascum
Miles ut a uictis extorqueat urbe repostas
|
| 260 | Relliquias gazae. sed iam censebat habendas
Victori prefectus opes, dominoque priori
Proditor infidus caute quos traderet hosti
Traxerat urbe suos, fortunae namque meatu
Mutato mutatus erat. sic unius uno
|
| 265 | Crimine Persarum cesis tot milibus, ipse
Cum reliquis cecidit. Dario solamen id unum
Dampnorum luctusque fuit cum nuncius ipsum
Artificem sceleris afferret in agmine primo
Arte perisse sua, nec iniquam sustinet ultra
|
| 270 | Dicere Fortunam, que iusta lance rependit
Sontibus interdum prout fraus ignaua meretur.
Hec Dario medicina mali. sic pene malorum
Omnia cum quodam ueniunt incommoda fructu.
Septimus accenso Phebea lampade mundo
|
| 275 | Presserat astra dies cum rex ex more peracto
Funeris obsequio tendit Sydona uetustam,
Phenicum gentem. quibus in sua iura redactis,
Ad Tyrios conuertit iter, quos omne paratos
Martis ad examen murique abrupta tuentes
|
| 280 | Gaudet Alexander, suspecta cominus urbe,
Inuenisse uiros. tot propugnacula muris
Edita dispositae longo stant ordine turres,
Que lapidum ualeant refugos eludere iactus.
At quacumque aditum molitur saxea moles,
|
| 285 | Assunt obiecta clipeorum crate clientes.
Plurimus hic fundit fundam iaculator et arcum,
Plurima suppositis mortem ballista minatur.
Verum ubi longa dies afflictis ciuibus urbem
Nauali modo congressu modo Marte pedestri
|
| 290 | Fregit et appositis utrimque ad menia Graium
Nauibus hostiles impegit machina muros,
Absque aliquo periit discrimine sexus et etas
Omnis, et a nullo scelus equo iudice pensans
Abstinuit gladius. etenim cum menia nondum
|
| 295 | Cingeret obsidio, missos a rege quirites,
Paci ut consulerent angusto in tempore ciues,
Et pace et medii uiolato federe iuris
Implicuere neci legatos. unde tyranno
Infensi, nec enim ueniam meruere mereri,
|
| 300 | In quibus et ueniae et pacis legatio nullam
Inuenit ueniam. Macedo iubet ocius omnes
Cladibus inuolui preter quos templa tuentur.
Fit fragor et planctus, crebrescit flebile murmur,
Aurea femineus perstringit sydera clamor,
|
| 305 | Dumque in precipiti rerum discrimine nutant,
Qua magis incumbit uentorum spiritus urbi,
Subiciunt ignem. uolat ad fastigia flammae
Inflammata fames, et eo magis esurit ignis,
Quo plures tabulata cibos alimentaque prebent.
|
| 310 | Mixta plebe patres pereunt. genus omnibus unum
Mortis, sed species moriendi non fuit una:
Iste piram reuerens gladios incurrit, at ille,
Vt gladios fugiat, medios se mittit in ignes.
Nonnullos, alia mortem dum morte cauerent,
|
| 315 | Vrbis semirutae lapsos de menibus ultro,
Equorei uehemens absorbuit amnis hiatus.
Occultas alii latebras uacuosque penates
Querentes laqueos iugulis aptare parabant
Et mortem fecere sibi ne morte perirent
|
| 320 | Inflicta a Grais. alios diuortia Martis
Querere dum puduit, pro iure et legibus urbis
In faciem patriae libertatemque tuendo
Elegere mori: mortis genus illud honestum
Et labi sine labe fuit non cedere cedi
|
| 325 | Cedereque et cedi dum non cedantur inulti.
Concurrunt, et materiam ferientibus affert
Gens deuota neci. feriunt, feriuntur et ipsi,
Dumque necem patiuntur, agunt ad utrumque parati.
Nec minus excidium coniunx Cithereius infert.
|
| 330 | Soluitur in cineres ab Agenore condita primo
Nobilis illa Tyrus, que, si preclara merentur
Vatum dicta fidem, famae si credere dignum est,
Vocum sola notas et rerum sola figuras
Aut didicit prior aut docuit. sic ergo tot annis
|
| 335 | Indomitam indomitus domuit Macedum furor urbem.
Verum uera fides et pax diuina sub ipso
Christorum Christo reparatis menibus urbem
Restituere, ubi nunc plebs orthodoxa flagransque
Thuribulo mentis crucifixi nomen adorat.
|
| 340 | Cuius sunt aliae septeni clymatis urbes
Quas patria ditione tenet longumque tenebit.
Premonuisse alias poterat Tyrus obruta gentes
Ne qua sub arctoo regio presumeret orbe
Pellei uires Macedumque lacescere nomen.
|
| 345 | Gaza tamen Darium causamque secuta priorem
Ausa parem superum muris excludere temptat,
Fortunam si forte fides euertere possit.
Dumque suum Mars explet opus, dum cede cruenta
Et dampno partis utriusque proteruit utrimque,
|
| 350 | Barbarus ad regem ueniens ut transfuga, ferrum
Occultans clipeo, Magni caput appetit ense.
Sed quia fatorum stat ineuitabilis ordo
Euentusque hominum series immobilis artat,
Errauit temulenta manus, ferroque perire
|
| 355 | Non patitur Lachesis, cui iam fatale uenenum
Confectumque diu Lethea fece uitrina
Pixide condierat, mediante fauore suorum
Porrectura duci dea post duo lustra bibendum.
Hic Arabis dextram, quia sic errauit, eodem
|
| 360 | Quem male uibrarat rex imperat ense recidi,
Quique prius sopitus erat iam fraude recenti
Martius euigilat furor, et sub corde calenti
Ira recrudescit, dumque instat turbidus hosti,
Ausa nefas leuum perstrinxit fraxinus armum,
|
| 365 | Et medium cruris elisit saxea moles.
Sed licet accepto bis uulnere, non tamen acri
Destitit incepto Macedo, sed prodigus aurae
Vitalis scindit cuneos, ipsumque tyrannum
Obterit, et uictis urbem tradentibus intrat.
|
| 370 | Hinc ubi disposuit procerum discretio regno,
Tendit in Egyptum. qua sub ditione redacta,
Ardet rex Lybici sedes Hamonis adire.
Difficiles aditus, iter intolerabile quamuis
Fortibus et paucis. rorem sitit arida tellus,
|
| 375 | Et caelum mendicat aquas, estuque perhenni
Macrescit regio, et steriles moriuntur harenae,
Cumque tenax sabulum solem concepit et auram
Inpulsuque pedum concreuit turbo, procellas
Hic Syrtes habuere suas. hic altera sicco
|
| 380 | Scilla mari latrat, hic puluerulenta Caribdis.
Puluereos uomit ille globos, iacet ille sepultus
In sabulo. fortassis eos leuiore procella
Punisset mare Neptuni quam pulueris equor.
Nusquam culta uirent, hominis uestigia nusquam;
|
| 385 | Nusquam terra oculis, nusquam sese obicit arbor.
Iam quater irriguos librauerat aere currus
Mennonis impendens lacrimas Aurora sepulchro
Cum Macedum rector et cetera turba superstes
Hamonis subiere nemus fontemque biberunt,
|
| 390 | Quem satis indignum est inter memoranda silere:
Cum sol frenat equos, tepidos habet unda meatus.
Frigidior glacie est quando feruentior arua
Exurit Tytan mediae feruore diei.
Axe sub Hesperio, cum iam presepia mundans
|
| 395 | Solis equos stabulare mari parat hospita Thetis
Ambrosiamque locat et liberat ora lupatis,
Frigoris excluso paulum torpore tepescit
Fons Iouis. ac Phebo torrentior estuat idem
Cum mundum madidis medius sopor irrigat alis,
|
| 400 | Quoque magis Phebus solitum festinat ad ortum,
Tanto plus soliti reminiscitur unda teporis,
Et nocturnus eam cogit decrescere feruor
Donec Phebeo rursus languescat in ortu.
Rex ubi consulto letus Ioue munera soluit,
|
| 405 | Regreditur Memphim, licet affectaret adustas
Ethiopum gentes et inhospita Mennonis arua,
Aurorae sedes atque inuia solis, adire.
Sed durum Martis et inexpugnabile tempus,
Et prefixa dies, mundi uisura tumultus
|
| 410 | Et strages pugnae, quam maturauerat hostis,
Vicina instabat, positamque regentis in arto
Artabant rigidam maiora negocia mentem.
Interea Darii reparato robore totus
Coniuratus adest in prelia mundus, eumque
|
| 415 | Preteriti pudor et spes incentiua futuri
Rursus in arma uocant. coeunt in castra quirites
Permixti agricolis. queritur cessare ligones
Radicosus ager et sentibus obsita tellus.
Suspirant ad plaustra boues, dorsumque cameli
|
| 420 | Barbaries gentis, elephantes bellica pressit
Machina turrito gradientes agmine, nec se
Bubalus absentat. numquam tot milibus Argos
Aggrediens hominum siccauit flumina Xerses,
Sed neque tam multas collegit in Aulide gentes
|
| 425 | Vltor adulterii cum classi defuit equor
Virgineusque cruor monitu Calcantis iniqui
Detersit facinus et uentos sanguine soluit.
Miratur Macedo, tot milibus ante redactis
In nichilum, plures rediuiua morte renasci
|
| 430 | Ad mortem populos rursusque ad bella uocari.
Non secus Antheum Lybicis Ioue natus harenis
Post lapsum stupuit maiorem surgere donec
Sublatum rapiens «uana spe duceris,» inquit
«Huc, Anthee, cades» uel cum tot cede suorum
|
| 435 | Fecundam capitum domuit Tyrintius Ydram.
Iamque per Eufraten discriminis immemor, omnis
Contemptor numeri, rapidum transegerat agmen
Terrarum domitor, exustasque ignibus urbes
Quas aditurus erat fumantesque inuenit agros,
|
| 440 | Quos duce Mazeo Darius preceperat uri
Vt tali articulo fortunae flectere cursum
Posset et affectos fame defectuque ciborum
Cogeret audaci Graios desistere cepto,
Desperare aditum per saxa rigentia flammis
|
| 445 | Molirique fugam cum cuncta exusta uiderent
Et loca feta igni et uiduatos gramine campos,
Ocia cum sulci gemerent uictumque negaret
In cinerem resoluta Ceres. sed sorte secunda
Vsus Alexander, ad summum semper honoris
|
| 450 | Aspirans apicem, Tigri uelocior ipso,
Tigri, qui celeri sortitur ab impete nomen.
Tigris aquas superat, qui gurgite saxa uolutans
Grandia marmoreas exit truculentus in undas.
Nec mora, ne Dario regni penetrare liceret
|
| 455 | Interiora sui, canis ut uenaticus altis
Occultum siluis Acteona nare sagaci
Vestigat uel qui uenator Gallicus aprum
Irato sequitur stringens uenabula ferro,
Haut aliter Darium uenatur et Arbela preter
|
| 460 | Castra locat. quem cede sua, quem fraude suorum
Infamem facturus erat, periturus eodem
Fixerat infausto iam tunc tentoria uico.
Tempus erat dubiam cogens pallescere lucem,
Cui neque lux neque nox imponit nomen, utrumque
|
| 465 | Et neutrum tenui discrimine. uerius ergo
Ambiguum cum sit, dixere crepuscula Greci.
Hesperus irriguum iam maturauerat ortum,
Iamque minante oculis caligine sydera solis
Supplere officium luna mediante parabant
|
| 470 | Cum Phebe, mundo fratris manifesta recessu,
Exhilarans hominum nascenti clymata giro,
Palluit, et primo defectum passa nitoris,
Demum sanguineo penitus suffusa rubore
Fedauit lumen Macedumque exterruit ipsos
|
| 475 | Cum uulgo proceres, cum terra frenderet hostis
Cumque instaret eis inuito numine belli
Prefinita dies, parti feralis utrique,
Celoque aspicerent minitantia sydera tantum
Exhorrere nefas atque id portendere signum.
|
| 480 | Non mirum nutare animos armisque refertas
Dormitare manus. trepidant concussa recenti
Corda metu, et rauco crudescunt murmure castra.
In causa Macedo est, culpamque refundit in ipsum
Seditiosa cohors. iam tedet in ultima mundi
|
| 485 | Inuitos a rege trahi. montana queruntur
Inuia, desertas Vulcano uindice terras,
Vrbesque et fluuios admittere nolle nocentes;
Velle hominum dominos diis indignantibus esse;
Astra infensa sibi solitumque negantia lumen;
|
| 490 | Prescriptos homini regem transcendere fines,
Affectare polum, patriae contempnere sedes;
Vnius ad laudem tot inire pericula, tantas
Fortunae uariare uices. iam uulgus in istos
Exierat questus, iam seditione moueri
|
| 495 | Ceperat, euentu cum rex interritus omni
Concilium uocat, et uates, quibus arte magistra
Astrorum dederat diuina peritia nomen,
Consulit, et lunae que causa infecerit orbem,
Quid superi super hoc caueant, quid enigmata fati
|
| 500 | Significare uelint, iubet in commune referri.
Inter sortilegos uatum stellasque sequentes
Stabat Aristander, sterili iam marcidus euo.
«Parcite» ait «uanis incessere fata querelis.
Fata regunt stellas, et quos ab origine cursus,
|
| 505 | Que loca, quos motus, uel quid portendere magnus
Ille sator rerum dedit, hoc certo ordine seruant,
Nec quicquam mutare queunt de mente profunda.
Quicquid ab eterno prouiderit illa futurum,
Seu terrae incumbens extendat litora Thetis
|
| 510 | Gurgitis augmento seu tellus subruat urbes
Concursu laterum seu morbidus influat aer
Seu tenebris fuscare diem seu cornua lunae
Caligare uelit seu tardius ire Galerum,
Omnia descendunt a summo consule rerum,
|
| 515 | Quo nisi consulto nichil est quod sydera possint.
Inde est quod lunae pallescit luridus orbis
Cum terram subitura suos abscondere uultus
Fertur et humano parat euanescere uisu
Vel cum fraterno premitur splendore Diana,
|
| 520 | Qualiter accensae iubar igniculumque lucernae
Inuida maioris obscurat flamma camini.
Dogma tamen ueterum non uile patrumque secutus
Memphios, haut dubitem Grecorum dicere solem,
Persarum lunam: cum deficit ille, ruinam
|
| 525 | Graium, Persarum cum deficit illa, notari.»
Dixit et exemplis utens pro teste reuoluit
Persidis acta ducum quibus incumbente flagello
Fortunae obscuro lugubris Cinthia cornu
Palluerat. stetit ergo ratum quod cana senectus
|
| 530 | Arguerat, meruitque fidem sententia uatis,
Editaque in medium flexit pauitantia uulgi
Corda superstitio, qua nil adstrictius ad se
Inclinat turbam: uulgi ora manusque refrenat.
Que cum seua potens mutabilis estuat estu
|
| 535 | Multiuagae mentis, uana si forte mouetur
Relligione, ducum spreto moderamine, uatum
Imperium subit et regum contempnit habenas.
Ergo ubi torpentes spes et fiducia fati
Erexit mentes, armis, dum corda calerent,
|
| 540 | Vtendum ratus est Macedo ne frigeat ardens
Impetus. extimplo uelli tentoria circa
Noctis iter medium iubet et precedit ouantes
In primis raro contentus milite turmas.
|