|
|
Hyrcanos domat octauus nec iniqua ferentem
Vota pharetratam presentat Amazona regi.
Vruntur gaze Macedum, mirabile factu.
Detegitur Dymi facinus, sequiturque nefandus
|
| 5 | In castris gemitus oratio morsque Phylotae.
Impius attrahitur monstrum inplacabile Bessus,
Suspensusque piat manes patricida paternos.
Arma Scitis infert Macedo. legatio postquam
Nil agit et monitus non fiectunt principis iram,
|
| 10 | Gens inuicta prius uictori subditur orbis.
OCTAVVS LIBER
Memnonis eterno deplorans funera luctu,
Tercia luciferos terras Aurora per omnes
Spargebat radios cum fortis et impiger ille
Terrarum domitor, in cuncta pericula preceps,
|
| 5 | Hyrcanos subiit armato milite fines.
Quos ubi perdomuit uitamque cruentus ab ipso
Narbazanes molli Bagoa supplicante recepit,
Haut mora, uisendi succensa cupidine regis,
Gentis Amazoniae uenit regina Talestris
|
| 10 | Castraque uirginibus subiit comitata ducentis.
Omnibus hec populis, dorso quos Caucasus illinc
Circuit, hinc rapidi circumdat Phasidos amnis,
Iura dabat mulier. cui primo ut copia facta est
Regis, equo rapide descendit, spicula dextra
|
| 15 | Bina ferens, leuo pharetram suspensa lacerto.
Vestis Amazonibus non totum corpus obumbrat.
Pectoris a leua nudatur, cetera uestis
Occupat et celat celanda, nichil tamen infra
Iuncturam genuum descendit mollis amictus.
|
| 20 | Leua papilla manet et conseruatur adultis,
Cuius lacte infans sexus muliebris alatur.
Non intacta manet sed aduritur altera lentos
Prompcius ut tendant arcus et spicula uibrent.
Perlustrans igitur attento lumine regem,
|
| 25 | Mirata est fame non respondere Talestris
Exiguum corpus, taciturnaque uersat apud se
Principis indomiti uirtus ubi tanta lateret.
Barbara simplicitas a maiestate uenusti
Corporis atque habitu ueneratur et estimat omnes,
|
| 30 | Magnorumque operum nullos putat esse capaces
Preter eos, conferre quibus natura decorum
Dignata est corpus specieque beare uenusta.
Sed modico prestat interdum corpore maior
Magnipotens animus, transgressaque corporis artus
|
| 35 | Regnat in obscuris preclara potentia membris.
Ergo rogata semel ad quid regina ueniret,
Anne aliquid uellet a principe poscere magnum,
Se uenisse refert ut pleno uentre regressa
Communem pariat cum tanto principe prolem,
|
| 40 | Dignam se reputans de qua rex gignere regni
Debeat heredes. fuerit si femina partu
Prodita, maternis pocietur filia regnis.
Si mas exstiterit, patri reddetur alendus.
Querit Alexander sub eone uacare Talestris
|
| 45 | Miliciae uelit. illa suum custode carere
Causatur regnum. tandem pro munere noctem
Ter deciesque tulit, et quod querebat adepta
Ad solium regni patriasque reuertitur urbes.
Interea Bessus sumpto diademate Bactra
|
| 50 | Mouerat et ueteri mutato nomine Scitis
Accitis toto surgebat in arma paratu.
Estuat auditis Macedo, sed inertia luxu
Et bello partis tot rebus onusta moueri
Agmina uix poterant. igitur, mirabile factu,
|
| 55 | Cuncta cremanda ratus quecumque mouentibus arma
Esse solent oneri, primum sua deinde suorum
In medium proferre iubet. spaciosa iacebat
Campi planicies ubi multo sanguine parte
Exponuntur opes, Arabum Serumque labores,
|
| 60 | Plaustraque diuersis rerum speciebus onusta.
His ubi congestis rapta face Martius heros
Ignem supposuit et miscuit omnia flammis,
Ardebant dominis urentibus omnia que ne
Arderent tociens incensis urbibus igni
|
| 65 | Restiterant; tociens humero subeunte labori,
Pertulerant auidas multo discrimine flammas.
Non tamen audebant tanto sibi parta labore,
Sanguinis effusi precium, deflere quirites
Seu uulgus cum regis opes idem ureret ignis.
|
| 70 | Hic ubi sedatus dolor est, dixisse feruntur
A curis grauibus et sollicitudine magna
Consilio regis ereptas esse cohortes
Et quos subdiderat regina Pecunia seruos,
Principis exemplo manumissos esse per ignem.
|
| 75 | Iamque legebat iter, iam Bactra subire parabat
Exhonerata manus cum rex, inuictus et hoste
Tutus ab externo, pene interfectus ab ipsis
Consulibus Macedum. tamen intestina suorum
Declinauit, adhuc Pareis parcentibus, arma
|
| 80 | Et ciuile nefas. erat inter regis amicos
Precipuus tota maior legione Phylotas,
Parmenione satus, sine quo nil carmine dignum
Gessit Alexander. qui grande nefas Cebalino
Indice perlatum certis rationibus ad se
|
| 85 | Suppressit triduo donec, Metrone cruentum
Comperiente scelus, proprio cadit ense ligatis
Complicibus Dimus. uincitur et ipse Phylotas.
Creditur hoc uno perimi uoluisse tyrannum,
Quod toto bidui spacio suppresserat huius
|
| 90 | Indicium sceleris. inducitur ergo, reuinctis
A tergo manibus, faciem uelatus, in aulam.
Principis edicto populus conuenerat armis
Cinctus, et horrendo pallebat regia ferro.
Mussat tota cohors tantique ignara tumultus
|
| 95 | Cur accita foret, arrectis auribus heret
Donec Alexander, sermone silentia rumpens,
Detexit scelus, illatoque cadauere Dimi
Subticuit primo, demum «pene» inquit «ademptus
Vobis, o ciues, Fortunae munere uiuo.»
|
| 100 | Regis ad hanc uocem clamoso perstrepit aula
Turbarum fremitu. cunctis poscentibus huius
Auctores sceleris ut proderet ille, «quid,» inquit
«Ille meus, patris ille mei specialis amicus,
Parmenio, tantoque aliis prelatus amore,
|
| 105 | Tanti flagitii fuit aucton et ecce Phylotas,
Cum patre concipiens tam detestabile terris
Et celo facinus, Lecolaum Demetriumque
Et Dimum, cuius coram miserabile corpus
Aspicitis, socios delegit et in mea ductor
|
| 110 | Fata subornauit.» rursus fera contio uocem
Intonat horrendam. Metron Cebalinus et index
Nicomacus, testes producti, criminis ortum
In medium referunt. subdit Mauortius heros:
«Quo dominum obsequio, quo dilexisse uidetur
|
| 115 | Affectu patrem qui cum hoc scelerum scelus» inquit
«Presciret, siluit? quod non tamen esse tegendum
Cede liquet Dimi. facinus Cebalinus acerbum
Quod semel accepit, hora non distulit una.
Solus non timuit, solus non credidit istud
|
| 120 | Parmenides; sane patria ditione tumescit.
Quem quia prefeci Mediae, maiora superbus
Sperat et aspirat ad summi culmen honoris.
Forsitan hoc animi dedit in mea fata Phylotae
Quod sine cognatis sum nec michi libera proles
|
| 125 | Nec genitor superest. erras, funeste Phylota!
Tot saluis Macedum ducibus, quorum agmina meme
Circumstare uides, Magnum ne dixeris orbum.
Ecce mei fratres, quos intuor, ecce parentes!
Quod celat, quod Dimus eum non nominat inter
|
| 130 | Participes sociosque doli, minus esse nocentem
Non facit. indicium est ducis et terroris in illos
Prodere qui possunt. qui cum de se fateantur,
De duce non audent ducti terrore fateri.
Multaque consueuit de me suspecta Phylotas
|
| 135 | Et serere et faciles prebere serentibus aures.
Se gaudere michi, genitum quem Iupiter a se
Affirmabat, ait: miseris tamen esse dolendum,
Viuendum quibus est tanti sub principe fastus,
Excedente modum et stadium mortalis habenae.
|
| 140 | Et sciui et silui, neque enim fieri michi uiles
Et contemptibiles aliis uolui quibus ante
Tot bona contuleram. sed iam temeraria lingua
Vertitur ad gladios, et quod conceperat ore,
Parturit ense manus. quo me conferre licebit?
|
| 145 | Cui caput hoc credam? prefeci pluribus unum,
Cui uitae et capitis commisi iura, sed unde
Presidium petii, uenit inprouisa salutis
Pernicies. melius cecidissem Marte, futurus
Hostis preda mei pocius quam uictima ciuis.
|
| 150 | Nunc Macedo, seruatus ab hiis que sola timebat,
Incidit in lateris socios et in agmina quorum
Nec uitare manus nec debuit arma timere.
Ergo, mei ciues, uestra ad munimina ciuis
Armaque confugio. liceat uos esse salutis
|
| 155 | Auctores. saluus uobis nolentibus esse
Nec uolo nec possum. si me saluare uelitis,
Vindicis officium pretendite uindice pena.»
Hec ubi persuasit ira dictante, reliquit
Concilium uinctumque iubet proferre Phylotam
|
| 160 | Dicturum causam ne iudiciarius ordo
Dicatur uires tanti uictoris in aula
Amisisse suas. manibus stetit ille reuinctis
Luridus et uili uelatus tegmine membra,
Lugubri facie, multum mutatus ab illo
|
| 165 | Qui nuper prineeps equitum Magnoque secundus
Nobilior ducibus et magnificentior ibat,
Disponens acies tractansque negocia belli.
Hoc habitu quondam Burkardum Flandria uidit
Soluentem meritas occiso consule penas,
|
| 170 | Quem rota penalis tanto pro crimine torsit
Totaque confregit Ludewico uindice membra.
Nutabat pietate cohors, animosque subibat
Parmenionis amor, tam clari ciuis amara
Condicio, qui cum uiduatus prole gemella,
|
| 175 | Hectore iam pridem magnoque Nicanore nuper,
Iura daret Medis: absente parente superstes
Tercius et patrium solus solamen iniquo
Iudice barbaricis causam dicebat in horis.
Herebant animi procerum, poteratque uideri
|
| 180 | Seuicie cessisse rigor cum pretor Amyntas
Regius, intuitus mentes pietate remissas,
Pluribus obiectis cepit dampnare Phylotam
Sopitamque ducum dicendo resuscitat iram
Sedatumque facit rursum crudescere uulgus.
|
| 185 | Tunc uero attonitus labefacta mente Phylotas
Auertensque oculos a circumstante caterua
Nec caput erexit nec flexit luminis orbem,
Seu quia conciderat sceleris mens conscia tanti
Seu quia supplicii nutabat pressa timore.
|
| 190 | Nec mora, mentis inops super illum corruit a quo
Ipse tenebatur. at demum mente recepta,
Abstergens panno faciem uultumque madentem
Fletibus, «insonti facile est» inquit «reperire
Verba; tenere modum misero non est leue, ciues.
|
| 195 | Cumque sit in portu mens hinc mea, criminis expers
Huius et in nullo sibi conscia, turbidus illinc
Me tumido fluctu fortunae uerberet Auster,
Inter utrumque situs, utriusque locatus in arto,
Non uideo qua lege queam parere uel huius
|
| 200 | Temporis articulo uel mimdae a crimine menti.
Forti fortunae, pereo, si pareo. mentem
Non sinit insontem fortuna potentior esse.
Hec secura manet, in me parat illa securim.
Hinc spes, inde metus. hinc salims, naufragus illinc.
|
| 205 | «Preterea causam ingredior sine iudice, cuius
Intererat iustae meritum cognoscere causae.
Nec uideo cur absit, ei dampnare nocentem
Cum liceat soli solusque absoluere possit.
Absolui nequeo nisi causae cognitor ipse
|
| 210 | Et iudex sedeat quia uix continget ut ipso
Liberer absente a quo sum presente ligatus.
Sed quamuis infirma hominis defensio uincti
Sit qui censorem non instruit, immo uidetur
Arguere iniusti, tamen hoc, utcumque licebit,
|
| 215 | Mortis in articulo pro me allegabo meique
Non ero desertor. sed quo me crimine dampnet
Curia, non uideo. de conspirantibus unum
Vel de complicibus me nemo fuisse fatetur.
De me Nicomachus nichil expressit. Cebalinus
|
| 220 | Plus quam Nicomachus, a quo scelus audiit istud,
Noscere non potuit. me rex tamen arguit huius
Criminis auctorem; sed qua ratione uidetur
Subticuisse caput cedis scelerisque magistrum
Quemque sequebatur tanto in discrimine Dimus?
|
| 225 | Non uerisimile est alieno parcere quemquam
Qui sibi non parcit. econtra credere dignum est,
Vt se maiori tueatur nomine, Dymum
Inter participes prius expressisse Phylotam.
«Scripta ferunt Ytacum, cum furtum Palladis illi
|
| 230 | Aiax obiceret raptamque in nocte Mineruam,
Tytite socio factum excusasse decenter
Et uelasse suam Dyomedis nomine culpam,
Cumque Laerciadae rursus simulasse furorem
Obiceret bellique metu quesisse latebras,
|
| 235 | "Sit michi" respondit "latebras quesisse pudori,
Cum ratione pari crimen reputetur Achillem
Inter femineas timidum latuisse cateruas:
Cum tanto commune uiro non abnuo crimen."
Sic ubi tractatur communis causa duorum,
|
| 240 | Interdum maior solet excusare minorem.
«Dicite, consulti iuris legumque periti,
Qua ratione perit, mortem quo iure meretur
Quem nemo accusat, in quem nec fama laborat
Nec sua condempnat confessio. criminis huius
|
| 245 | Nuncius in primis nisi me Cebalinus adisset,
Non hodie traherer in causam, nemine nomen
Accusante meum. sed quod suppresseris ad te
Delatum facinus quodque his rumoribus aures
Clauseris, obicitur. quidni? puerine querelis
|
| 250 | Est adhibenda fides? minus est preciosus et absque
Pondere sermo grauis quem non grauis edidit auctor,
Rumoresque facit leuitas auctoris inanes.
Si Dimo culpae socius uel conscius essem,
Non sinerem sane uel me uel criminis huius
|
| 255 | Participes prodi, biduo cum posset in illo
Res peragi. clam siue palam poteram Cebalinum
Tollere de medio ne regi nuncius iret
Concepti sceleris. huius moliminis ad me
Delato indicio, post detectam michi fraudem
|
| 260 | Qua periturus eram, ferro comitante penates
Secretos adii regisque cubilia solus.
Non uideo cur distulerim scelus. an sine Dimo
Ausus non fuerim? princeps erat ille cruenti
Et dux consilii. sub eo latuisse Phylotam
|
| 265 | Creditur et Magno regnum affectasse perempto.
Quem tamen e uobis corrupi munere, ciues?
Quem colui de tot uobis inpensius unum?
«Sed scripsisse sibi me rex obiecit, honori
Congaudere suo, genitum quem Iupiter a se
|
| 270 | Voce affirmabat, miseris tamen esse dolendum,
Viuere quos dederat tanti sub principe fastus.
Vera fides et amor fiducia consiliique
Libertas ueri sed perniciosa quibusdam,
Sanaque qua colui regem correptio, uos me
|
| 275 | Decepistis! et hec fateor scripsisse Phylotam:
Hec scripsi regi sed non de rege. Sciebam
Dignius esse Iouem tacitis agnoscere uotis
Et superum stirpem quam se iactando mouere
Contra se inuidiam procerumque lacessere bilem.
|
| 280 | «Quid michi, rex, pro te tociens sudasse, quid armis
Profuit et tecum et pro te consumpta iuuentus
Continuusque labor Martis, quid in agmine fratres
Amisisse duos? nec patrem ostendere possum
Presentemque malis adhibere nec audeo nomen
|
| 285 | Implorare patris quia creditur huius et ipse
Criminis esse reus: neque enim satis esse parentem
Orbatum geminis si non orbatur et uno
Qui superest natique rogis imponitur insons.
Ergo, care pater, et propter me morieris
|
| 290 | Et mecum, uitaeque michi tu causa fuisti,
Qui tibi mortis ero. rumpo tibi fila, tuumque
Filius extinguo senium! cur ergo creabas
Hoc in perniciem corpus tibi? nonne creatum
Perdere debueras? an ut hos ex stirpe maligna
|
| 295 | Perciperes fructus? miserabiliorne senectus
Sit patris natine magis miseranda iuuentus,
Ambigitur. uernis et adhuc uenientibus annis
De medio tollor. eifeto sanguine patri
Spiritus eripitur, quem si fortuna morari
|
| 300 | Vel modicum sineret in obeso corpore, iure
Poscebat natura suo.» sic fatur, et ecce
Rex in concilium ferro liuente caterua
Stipatus rediit. tunc uero exterritus ille
Supplicii mortisque metu rursusque gelato
|
| 305 | Pectore lapsus humo moribundo languit ore.
Ceperat in proceres sententia serpere discors,
Ancipitique ducum nutabant murmure partes.
Censebant alii perimendum more uetusto
Parmenidem saxis, alii extorquere uolebant
|
| 310 | Supplicio uerum. quorum rex dicta secutus
Aptari tormenta iubet. tortoribus ergo
Exertis manibus in conspectuque Phylotae
Seuiciae misero genus omne parantibus, ille
«Non opus est,» inquit «proceres, grauiore flagello.
|
| 315 | Confiteor, uolui.» sed cum grauioribus illum
Afficerent penis, cum iam lacer ossibus ictus
Exciperet nudis nec iam superesset in ipso
Vulneribus locus, exposuit tandem capitales
Insidias seriemque rei facinusque. sed anceps
|
| 320 | Coniectura fuit an tanta enormia de se
Confessus fuerit ut se cruciamine longo
Eripiens celeri finiret morte dolores.
O quam difficili nisu sors prouehit actus
Lubrica mortales, et quos ascendere fecit,
|
| 325 | Quam facile euertit! magno fortuna labore
Fecerat excelsum media de gente Phylotam.
Princeps militiae factus ductorque cohortis
Parmenione satus, modico post tempore lapsus,
Scandere dum querit, fato dampnatus et exul
|
| 330 | Obruitur saxis. certat simul omnis in unum
Voluere saxa manus, cuius manus ante mouendi
Castra dabat signum. quam friuola gloria rerum,
Quam mundi fugitiuus honor, quam nomen inane!
Prelatus qui preesse cupit prodesse recusat.
|
| 335 | Sex ubi consumpti post tristia fata Phylotae
Preteriere dies, propero rapit agmina cursu
In Bessum Macedo. nec destitit ille laborum
Prodigus et patiens fatalis malleus orbis
Donec ab eoo monstrum implacabile tractu
|
| 340 | Attrahitur uinctus presentaturque furenti
Bessus Alexandro, penitus uelamine dempto,
Nudus et inserta collo pedibusque cathena.
Quem rex intuitus flammato lumine, «cuius,
Besse, fere rabies uel que suggesit Herinis
|
| 345 | Tam tibi grande nefas ut promeritum bene regem
Vincire auderes regnique cupidine uitam
Et patris et domini uiolento claudere ferro?»
Hec ait, et fratrem Darii, quem corporis inter
Custodes pridem terrarum euersor habebat,
|
| 350 | Acciuit uinctumque pedes et brachia Bessum
Tradidit. ille, sacram longis cruciatibus illi
Eripiens animam, Stigias ad sacra sorores
Conuocat, et placat fraternos sanguine manes,
Affixumque cruci iubet ire ad Tartara Bessum.
|
| 355 | Exitus hic Bessi. qui dum conscendere temptat,
Labitur; imperium dum querit et imperat, in se
Regreditur, domini ponens insignia seruus.
At Macedo, dudum sicienti pectore regnum
Affectans Scitiae, pardis uelocius agmen
|
| 360 | Ad Tanaim transfert, qui uasto gurgite Bactra
A regno Scitiae dirimit, qui terminus idem
Europam mediis Asiamque interfluit undis.
Gens ea Sarmaciae pars est. si prisca meretur
Fama fidem, montes et inhospita lustra ferarum
|
| 365 | Pro thalamis domibusque colunt, questumque perosi
Contentique cibis quos dat natura, beatam
Ambitione sacra nolunt corrumpere uitam.
Dumque super Tanaim metatus castra pararet
Nauigium Macedo, fluuium quo sole sequenti
|
| 370 | Transponendus erat Sciticis bellator in horis,
Ecce peregrino Macedum tentoria cultu
Horrida cornipedum bis deni terga prementes
Intrauere uiri, regi mandata ferentes.
Quorum qui reliquis fuerat maturior euo,
|
| 375 | Intuitus regem, «cupido si corpus haberes
Par animo» dixit «mentique inmensa petenti,
Vel si quanta cupis, tantum tibi corporis esset,
Non tibi sufficeret capiendo maximus orbis,
Sed tua mundanas mensura excederet horas:
|
| 380 | Ortum dextra manus, Occasum leua teneret.
Nec contentus eo, scrutari et querere uotis
Omnibus arderes ubi se mirabile lumen
Conderet et solis auderes scandere currus
Et uaga depulso moderari lumina Phebo.
|
| 385 | Sic quoque multa cupis que non capis. orbe subacto,
Cum genus humanum superaueris, arma cruentus
Arboribus contraque feras et saxa mouebis,
Montanasque niues scopulisque latentia monstra
Non intacta sines, sed et ipsa carentia sensu
|
| 390 | Cogentur sentire tuos elementa furores.
An nescis longo quod prouocat ethera ramo
Arboreum robur, firma radice superbum,
Quodque diu creuit, hora exstirparier una?
Stultus qui fructum cum suspicit arboris, altum
|
| 395 | Non uult metiri. uideas, sublime cacumen
Prendere dum tendis, postquam comprenderis illud,
Cum ramis ne forte cadas. auium fuit esca
Paruarum quandoque leo, rex ante ferarum.
Ferrum, cuncta domans atque omni durius ere,
|
| 400 | Consumit rubigo uorax. sub cardine Phebi
Tam firmum nichil est cui non metus esse ruinae
Possit ab inualido. quis non, dum nauigat orbem,
Debeat occursum mortisque timere procellam?
Quid nobis tecum? non infestauimus armis
|
| 405 | Attigimusue tuam facturi prelia terram.
Quis sis, unde trahas genus, ad quid missus et unde,
Ignorare Scitis liceat fugientibus arma
Et strepitus hominum nemorumque colentibus antra.
«Libera gens Scitiae nichil appetit ulterius quam
|
| 410 | Prima parens Natura dedit, de munere cuius
Nec cuiquam seruire potest nec ut imperet optat.
Esse sui iuris hominem, sua seque tueri,
Contentum esse suis, alienum nolle, beatum
Efficiunt. igitur si quid quesiueris ultra,
|
| 415 | Excedunt tua uota modum finemque beati.
«Ne tamen ignores mores gentemque Scitarum,
Sunt armenta Scitis uomer cifus hasta sagitta.
Vtimur hiis rebus et amicos inter et hostes.
Diis uinum in sacris patera libamus. Amicis
|
| 420 | Parta labore boum largimur farra; sagitta
Eminus obruimus inimicos, cominus hasta.
«Que te terra capit? quid sufficiet tibi? Lidos
Capadoces Syriam domuisti, Persida Medos
Bactra subegisti; nunc tendis uictor ad Indos.
|
| 425 | Proch pudor, ad pecudes nostras extendis auaras
Instabilesque manus. et cum tibi regna ministrent
Omnia diuicias, tibi pauper inopsque uideris.
Quid tibi diuiciis opus est, que semper auaro
Esuriem pariunt? quanto tibi plura parasti,
|
| 430 | Tanto plura petis et habendis acrius ardes.
Sicque famem sacies. defectum copia nutrit.
Succurritne tibi quam longo tempore Bactra
Te teneant? populum hunc dum subicis, ille rebellat.
Nascitur ex bello uictoria. rursus ab illa
|
| 435 | Surgunt bella tibi. Tanaim transibis ut hostes
Inuenias Scitiamque tibi, que libera semper,
Subicias. sed nostra tuis uelocior alis
Paupertas. totius opes exercitus orbis
Et predam uehit iste tuus. nos pauca trahentes,
|
| 440 | Vnde magis celeres parili leuitate fugamus
Et fugimus. cum uero Scitas procul esse remotos
A te credideris, inter tua castra uidebis,
Cumque capi faciles captosue putaueris hostes,
Elapsi fugient rapido pernicius Euro.
|
| 445 | Nulla Scitas inopes opulentia, nulla cupido
Allicit. hoc hominum genus oppida spernit et urbes
Et deserta colit, humani nescia cultus.
«Proinde manu pressa digitisque tenere recuruis
Fortunam memor esto tuam, quia lubrica semper
|
| 450 | Et leuis est numquamque potest inuita teneri.
Consilium ergo salubre sequens quod temporis offert
Gratia presentis, dum prospera luditur a te
Alea, dum celeris Fortunae munera nondum
Accusas, impone modum felicibus armis
|
| 455 | Ne rota forte tuos euertat uersa labores.
Nostri Fortunam pedibus dixere carentem,
Pennatamque manus et habentem brachia pingunt.
Ergo manus si forte tibi porrexerit, alas
Corripe ne rapidis, quando uolet, auolet alis.
|
| 460 | Denique, si deus es, mortalibus esse benignus
Et dare que tua sunt non que sua demere debes.
Si similis nobis homo, te debes reminisci
Semper id esse quod es. stultum est horum meminisse
Ex quibus ipse tui es oblitus. habebis amicos,
|
| 465 | Bella quibus non intuleris. firmissimus inter
Equales interque pares est nodus amoris.
Equales sunt siue pares qui nec sibi cedunt
Nec sese excedunt: hii sunt qui nulla cruenti
Viribus inter se fecere pericula Martis.
|
| 470 | Esse tibi caue ne credas quos uincis amicos.
Ante feret stellas tellus Septemque Triones
Abluet Oceanus et siccum piscis amabit
Quam serui ad dominum sit ueri nexus amoris.
Inter eos nulla est concordia. nam licet extra
|
| 475 | Pax pretendatur, odio confligitur intus.
Pacem uultus habet, agitant precordia bellum.»
Sic ait, at Macedo nichilominus agmine facto
Arma Scitis inferre parat, multoque labore
Flumine transmisso, collatis uiribus, hostem
|
| 480 | Deicit et tandem, sed non sine cede suorum,
Imperio Macedum Scitiam seruire coegit,
Qualis in Alpinis annoso robore saxis
Astra petens abies multosque inflexa per annos
Afflatus Euri Zephirum contempsit et Austrum,
|
| 485 | Quam si forte suo Boree de more fatiget
Spiritus et toto tundat simul aera nisu,
Nil illi rami ueteres, nil horrida musco
Robora proficiunt sua quominus obruta uento
Corruat et prono tellurem uertice pulset:
|
| 490 | Sic licet Assirios Medorum et Persidis arma
Fregissent, tamen ut Boreae glacialibus alis
Ocior incubuit et aeerbior ille cruentus
Fatorum gladius, terrarum pnblica pestis,
Magnus Alexander, confractis uiribus illi
|
| 495 | Succubuere Scite, superos et fata secuti.
Hunc ubi uicinas dispersit fama tryumphum
Garrula per gentes, extimplo corda pauorem
Hauserunt subitum totusque perhorruit orbis,
Et matutino que sunt loca subdita Phebo,
|
| 500 | Quippe Scitas duris infractos antea bellis
Audierant nuper Macedum dicione subactos,
Non animi uirtute pares, non uiribus equos
Credebant aliquos mundo superesse potentes
Cum cecidisse Scitas inuictos ante uiderent,
|
| 505 | Vnde iugum Macedum multi subiere uolentes.
Non magis arma ducis homines mouere suoque
Subiecere iugo quam quod clementer agebat
Cum uictis. etenim quos Magnus robore uicit,
Vinxit amore sibi, nec durus eis nec auarus
|
| 510 | Exactor captos precibus gratisque remisit,
Absoluitque reos ut facto ostenderet isto
Se non ex irae stimulis cum gente feroci
Sed de uirtutum motu certamen inisse.
|